Mistrzostwa Europy w piłce nożnej, będące drugim co do znaczenia turniejem po mistrzostwach świata, mają już 60 lat historii. W ich ramach doszło do licznych niespodzianek, pojawiły się nowe rekordy i bohaterowie. Jak ewoluowało Euro? Odkryj historię tego turnieju!
Jak powstały Mistrzostw Europy w piłce nożnej?
Mistrzostwa Europy w piłce nożnej na przestrzeni lat ewoluowały, zaczynając w 1960 roku we Francji jako turniej z udziałem czterech drużyn pod nazwą Puchar Europy Narodów. W 1964 roku, gdy gospodarzem była Hiszpania, turniej nadal funkcjonował pod tą nazwą, ale już w 1968 roku we Włoszech, przyjęto nazwę „Mistrzostwa Europy”.
Początkowo format turnieju obejmował tylko cztery zespoły, co trwało aż do 1976 roku. Zmiany geopolityczne w Europie, jak upadek komunizmu i rozpad ZSRR oraz Jugosławii, przyczyniły się do zwiększenia liczby państw w Europie, co z kolei wpłynęło na rozszerzenie turnieju.
Od 1980 roku liczba drużyn wzrosła do ośmiu, a od 1996 roku – do szesnastu. Najnowsze edycje, w tym turniej we Francji w 2016 roku oraz przyszłe Euro, gromadzą już 24 zespoły. Tym samym, Euro przekształciło się z kameralnego turnieju w jedno z najważniejszych wydarzeń sportowych na kontynencie, odzwierciedlające rozwój piłki nożnej w poszczególnych krajach.
Mistrzostwa Europy: Zmiany w poprzednich edycjach
Od 1980 roku gospodarze Mistrzostw Europy są zwolnieni z eliminacji, ale mistrzowie muszą się kwalifikować. Pierwsze pięć turniejów miało tylko cztery zespoły i pucharowy format z półfinałami, finałem i meczem o trzecie miejsce.
W 1980 r., po raz pierwszy, wprowadzono fazę grupową, z którą przyszła zmiana – od 1984 roku brązowe medale otrzymują obie przegrane drużyny półfinałów. Mistrzostwa odbywają się co cztery lata, ale Euro 2020 przesunięto na 2021 z powodu pandemii, z gospodarzami w jedenastu miastach i na tyleż stadionach. W historii, 12 razy organizatorem były pojedyncze kraje, trzy razy dwie nacje.
Mistrzostw Europy w piłce nożnej: Historia poprzednich edycji
W piłce nożnej liczą się zwycięzcy. Zwycięzców Mistrzostw Europy pamięta się najlepiej, a przegrani szybko zapadają w niepamięć. Jak przebiegały poprzednie turnieje?
Euro 1960 – Francja
W 1960 roku, podczas III Kongresu UEFA w hotelu Forest, zapadła decyzja o organizacji pierwszych Mistrzostw Europy w piłce nożnej, nazwanych „Coupe d’Europe des Nations”. Do rywalizacji zgłosiło się 17 drużyn, a do finałów weszły cztery: Francja, Jugosławia, Czechosłowacja i ZSRR. Półfinał dla Francji zakończył się porażką 4:5 z Jugosławią. W finale ZSRR pokonało Jugosławię 2:1 po golu w dogrywce, a trofeum wręczono Igorowi Netto.
Euro 1964 – Hiszpania
Drugie Mistrzostwa Europy odbyły się w Hiszpanii w 1964 roku, z finałami w Madrycie. Gospodarze, mimo trudności w eliminacjach, pokonali Węgrów w półfinale po dogrywce i zwyciężyli ZSRR 2:1 w finale na Estadio Santiago Bernabeu przed 79 tysiącami widzów. Gole dla Hiszpanii zdobyli Pereda i Marcelino. Największą gwiazdą był Luis Suarez, a królem strzelców turnieju został Duńczyk Madsen.
Euro 1968 – Włochy
Euro 1968 przyniosło niezwykłe zwroty akcji. Reprezentacja ZSRR, będąca w finale poprzedniej edycji, nie zdobyła ani jednego gola. Anglicy, mistrzowie świata, odpadli w półfinale. Włosi, po remisie 1:1 z Jugosławią i braku rozstrzygnięcia w dogrywce, zdobyli złoto po powtórzonym meczu, wygranym 2:0. Dragan Drażić z Jugosławii został najlepszym strzelcem turnieju, zdobywając 2 bramki.
Euro 1972 – Belgia
W Belgii RFN święcił triumf. W półfinale Gerd Muller zdobył dwa gole, a RFN wygrał z Belgią. Finał był bliski przerwania, gdy niemieccy fani wtargnęli na boisko. Niemniej, RFN utrzymał wynik, zdobywając tytuł.
Euro 1976 – Jugosławia
Mistrzostwa Europy 1976 w Jugosławii były ostatnim turniejem dla czterech drużyn. Czechosłowacja, mimo niskich oczekiwań, pokonała w półfinale Holandię, a w finale – RFN. Decydujący karny Antona Panenki przeszedł do historii jako „podcinka”.
Euro 1980 – Włochy
ME 1980 we Włoszech to nowość – osiem drużyn i maskotka Pinokio. RFN, odbudowany po kiepskich MŚ, dzięki formie Horsta Hrubescha zdobył tytuł, pokonując w finale Belgię. Klaus Allofs został królem strzelców, zdobywając 3 bramki.
Euro 1984 – Francja
Siódme Mistrzostwa Europy w piłce nożnej oferowały wiele nowości, w tym maskotkę koguta Peno oraz trójki sędziowskie z jednego kraju. Tym razem bez meczu o trzecie miejsce, dwie drużyny zdobyły brąz. W roli głównej wystąpił Michel Platini, który zdobył dziewięć goli i poprowadził Francję do złota, pokonując Hiszpanię 2:0 w finale w Paryżu. Nie zapomniano o medalach dla piłkarzy, ale selekcjoner Francji, Michel Hidalgo, nie otrzymał złotego krążka.
Euro 1988 – RFN
Mistrzostwa Europy 1988 w RFN dostarczyły niezapomnianych emocji, zwłaszcza dla Holandii, która zdobyła swój pierwszy i jedyny tytuł, pokonując po drodze RFN i ZSRR w finale. Skład “Oranje” zdobiły gwiazdy takie jak Van Basten, Gullit, i bracia Koeman. Van Basten, zdobywca pięciu goli, został królem strzelców turnieju, a jego występy wciąż są pamiętane i celebrowane.
Euro 1992 – Szwecja
Euro 1992 w Szwecji było turniejem przełomowym pod wieloma względami. Po raz ostatni wzięło udział tylko osiem drużyn, a turniej odbył się po geopolitycznych zmianach w Europie. W kontekście wojny w Jugosławii reprezentacja tego kraju została wykluczona, co otworzyło drogę dla Duńczyków. Dania, zaskoczyła wszystkich, pokonując Holendrów w półfinale w rzutach karnych i Niemcy w finale 2:0, zdobywając tytuł mistrza Europy.
Euro 1996- Anglia
Euro 96 w Anglii zakończyło się zwycięstwem Niemiec, którzy w finale pokonali Czechy. Nasi sąsiedzi z południa wystąpili z mocnym zespołem, ale to Niemcy, z Bierhoffem zdobywającym złoty gol w dogrywce, triumfowali. To pierwsze mistrzostwo Europy Niemiec po zjednoczeniu kraju, zapamiętane szczególnie dzięki dramatycznemu finałowi na Wembley.
Euro 2000 – Belgia i Holandia
Euro 2000 zakończyło się dramatycznym finałem Francja – Włochy. Włosi byli o krok od złota, prowadząc do ostatnich sekund, gdy Francuzi wyrównali, a potem zdobyli zwycięski gol w dogrywce. To zwycięstwo umocniło Francję jako jedną z dominujących sił w europejskim futbolu, dając jej drugi tytuł mistrza Europy.
Euro 2004 – Portugalia
Euro 2004 w Portugalii przyniosło ogromną niespodziankę – triumf Grecji. Greccy piłkarze, kierowani przez Otto Rehhagla, zaprezentowali nieprzepuszczalną obronę i skuteczność w stałych fragmentach gry. Pokonali gospodarzy w meczu otwarcia i finale, zdobywając swoje pierwsze złoto na międzynarodowej arenie.
Euro 2008 – Austria i Szwajcaria
Mistrzostwa Europy 2008 w Austrii i Szwajcarii uświetniła dominacja Hiszpanii, która przerwała swoją serię niepowodzeń. Pokazując nowy styl gry, Hiszpanie zdominowali turniej, a w finale pokonali Niemcy 1:0. To zwycięstwo, pierwsze od 44 lat, zapoczątkowało erę złotej drużyny Hiszpanii, zdobywającej kolejne tytuły na arenie międzynarodowej.
Euro 2012 – Polska i Ukraina
Euro 2012, rozgrywane w Polsce i na Ukrainie, było szczytem hiszpańskiej dominacji w futbolu. Hiszpania, posiadając złoto z poprzedniego Euro i MŚ, doszła do finału bez porażki i zdeklasowała Włochy 4:0. W Kijowie, starsi, ale niezmiennie skuteczni gracze, pokazali swój kunszt, zdobywając kolejne złoto.
Euro 2016 – Francja
Euro 2016 przyniosło zmianę warty. Portugalia, z Ronaldo na czele, w finale pokonała Francję 1:0 w dogrywce, zdobywając swoje pierwsze złoto w historii mistrzostw Europy. To zwycięstwo, zdobyte mimo przeciwności, otworzyło nowy rozdział dla portugalskiego futbolu, który na następne Euro przyjechało jako obrońca tytułu.
Euro 2020 – 10 państw
Euro 2020 było wyjątkowe z wielu powodów. Przeniesione na 2021 rok z powodu pandemii, rozgrywane w 11 miastach i z użyciem VAR oraz pięcioma zmianami w meczu. Finał na Wembley zakończył się zwycięstwem Włochów nad Anglikami po karnych 3:2, podkreślając nieprzewidywalność i emocje, jakie towarzyszą piłce nożnej na najwyższym poziomie.
Najlepsi strzelcy Mistrzostw Europy w historii:
- 9 goli – Michel Platini (Francja), Cristiano Ronaldo (Portugalia)
- 7 goli -Alan Shearer (Anglia)
- 6 goli – Ruud van Nistelrooy (Holandia), Patrick Kluivert (Holandia), Wayne Rooney (Anglia), Thierry Henry (Francja), Zlatan
- Ibrahimović (Szwecja), Nuno Gomes (Portugalia), Antoine Griezmann (Francja)
Najwięcej meczów na Euro:
- 21 – Cristiano Ronaldo (Portugalia)
- 18 – Bastian Schweinsteiger (Niemcy)
- 17 – Gianluigi Buffon (Włochy)
- 16 – Cesc Fabregas (Hiszpania), Andres Iniesta (Hiszpania), Lilian Thuram (Francja), Edvin van der Sar (Holandia)
Mistrzostwa Europy: Klasyfikacja medalowa
RFN / Niemcy
- Złoto: 3
- Srebro: 3
- Brąz: 3
- Razem: 9
Hiszpania
- Złoto: 3
- Srebro: 1
- Brąz: 1
- Razem: 5
Włochy
- Złoto: 2
- Srebro: 2
- Brąz: 1
- Razem: 5
Francja
- Złoto: 2
- Srebro: 1
- Brąz: 1
- Razem: 4
ZSRR / Rosja
- Złoto: 1
- Srebro: 3
- Brąz: 2
- Razem: 6
Czechosłowacja / Czechy
- Złoto: 1
- Srebro: 1
- Brąz: 3
- Razem: 5
Portugalia
- Złoto: 1
- Srebro: 1
- Brąz: 3
- Razem: 5
Holandia
- Złoto: 1
- Srebro: 0
- Brąz: 4
- Razem: 5
Dania
- Złoto: 1
- Srebro: 0
- Brąz: 2
- Razem: 3
Grecja
- Złoto: 1
- Srebro: 0
- Brąz: 0
- Razem: 1
Jugosławia
- Złoto: 0
- Srebro: 2
- Brąz: 0
- Razem: 2
Anglia
- Złoto: 0
- Srebro: 1
- Brąz: 2
- Razem: 3
Belgia
- Złoto: 0
- Srebro: 1
- Brąz: 1
- Razem: 2
Węgry
- Złoto: 0
- Srebro: 0
- Brąz: 1
- Razem: 1
Szwecja
- Złoto: 0
- Srebro: 0
- Brąz: 1
- Razem: 1
Turcja
- Złoto: 0
- Srebro: 0
- Brąz: 1
- Razem: 1
Walia
- Złoto: 0
- Srebro: 0
- Brąz: 1
- Razem: 1